BỘ SÁCH KỸ THUẬT XÉT NGHIỆM VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM
(Sách đào tạo Kỹ thuật viên xét nghiệm định hướng Y học dự phòng)
Bộ sách gồm 4 quyển. Chủ biên: PGS.TS Nguyễn Huy Nga, PGS TS Hà Thị Anh Đào; NXB Y học, Hà Nội năm 2012; khổ 21 x 29,7. Sách không bán (ở lần xuất bản thứ nhất).
Trong khuôn khổ của dự án Hỗ trợ phát triển hệ thống Y tế dự phòng do Bộ Y tế chủ trì với sự hỗ trợ của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), trong năm 2012 Cục Y tế dự phòng (YTDP) đã xây dựng bộ sách Kỹ thuật xét nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm nhằm mục đích phục vụ đào tạo cơ bản và đào tạo nâng cao cho các kỹ thuật viên xét nghiệm thuộc các viện nghiên cứu và các trung tâm của hệ thống YTDP toàn quốc, trước hết là các trung tâm tuyến tỉnh. Ngoài 2 chủ biên, bộ sách còn có sự tham gia biên soạn, hiệu đính, biên tập của 15 nhà khoa học khác thuộc các chuyên ngành có liên quan là PGS Lê Thị Hợp, PGS Phạm Gia Huệ, GS Tạ Thành Văn, GS Vũ Sinh Nam, PGS Trần Đắc Phu, ThS Đào Tố Quyên, ThS Lê Hồng Dũng, CN Bùi Thị Ngoan, TS Lê Thị Hồng Hảo, ThS Lê Trọng Văn, TS Phạm Thúy Hòa, TS Phí Thị Nguyệt Thanh, ThS Trần Đức Thuận, PGS Phan Trọng Lân và BS Thái Bằng. Bộ sách gồm 4 cuốn, phục vụ 2 lĩnh vực chính là xét nghiệm vi sinh vật và xét nghiệm hóa học có liên quan tới vệ sinh an toàn thực phẩm ở 2 mức độ đào tạo là “cơ bản” và “nâng cao”. Đối tượng chính của bộ sách là cán bộ
giảng viên và học viên trình độ trung cấp và sơ cấp kỹ thuật viên xét nghiệm, định hướng phục vụ cho các cơ sở YTDP các tuyến. Bộ sách được trình bày dưới dạng các bài giảng riêng
biệt (bao gồm cả lý thuyết và thực hành). Trên cơ sở kiến thức của bộ sách, từng giảng viên có thể tiến hành soạn bài giảng lý thuyết và nội dung thực hành thích hợp cho đối tượng học
viên của mình. Các học viên có thể dùng làm tài liệu học theo chương trình chính khóa hoặc tự học để nâng cao trình độ. Mỗi cơ sở đào tạo có thể sử dụng toàn bộ kiến thức hay một phần
kiến thức từ bộ sách để thực hiện đào tạo, tùy theo mục tiêu, mức độ đào tạo của mình.
Chuyên đề 1: Bộ sách đào tạo KTV xét nghiệm về vi sinh:
Bộ sách gồm 2 cuốn cho 2 trình độ: Cơ bản và Nâng cao.
Cuốn sách dùng cho trình độ cơ bản gồm 10 bài giảng. Bài đầu giới thiệu chung về các kỹ thuật thường dùng cho kiểm tra vi sinh nước, thực phẩm. Tiếp theo là bài về phương pháp lấy mẫu, bảo quản và lưu mẫu cho xét nghiệm. Tám bài còn lại đi vào kỹ thuật xét nghiệm đối với các nhóm/loài vi sinh có vai trò quan trọng trong kiểm tra nước và thực phẩm, đó là: Các vi khuẩn hiểu khí,
coliform, E.coli, C.perfringens,
Staphilococci, Salmonela spp, Shigella spp, nấm men và nấm mốc. Trong từng bài về kỹ thuật xét nghiệm có các phần viết về nguyên lý kỹ thuật, phạm vi áp ụng, dụng cụ môi trường cần thiết, cách chế tạo môi trường, các bước kỹ thuật xét nghiệm và định loại vi sinh. Cuối cùng là câu hỏi tự lượng giá. Trong cuốn sách cho trình độ nâng cao có 12 bài giảng. Chủ đề chính của 10 bài trong số này vẫn là chủ đề của 10 bài có trong cuốn trình độ cơ bản, nhưng có mở rộng và có phần nâng cao hơn. Ngoài ra ở cuốn thứ hai có đề cập thêm kỹ thuật xét nghiệm của 2 loài vi khuẩn là
Vibrio paraheamoliticus và
Bacillus cereus trong nước và thực phẩm. Như vậy với 2 cuốn sách có trong tay, người học có thể được trang bị cả những kiến thức cơ bản cùng những kiến thức cập nhật, nâng cao về xét nghiệm vi sinh trong lĩnh vực vệ sinh ATTP.
Chuyên đề 2: Bộ sách đào tạo KTV xét nghiệm về hóa học:
Bộ sách cũng gồm 2 cuốn cho 2 trình độ cơ bản và nâng cao.
Cuốn sách cho trình độ xét nghiệm cơ bản có 7 bài giảng. Mở đầu là bài giới thiệu những phương pháp hóa học thông dụng nhất trong kiểm tra vệ sinh ATTP. Bài tiếp theo giới thiệu về các phương pháp lấy mẫu, bảo quản, lưu mẫu cho mục đích xét nghiệm hóa học. Những bài tiếp theo giới thiệu về kỹ thuật xét nghiệm
nhanh phát hiện ô nhiễm hóa học cũng như xác định các chất độc hại như furfurol, metanol, phẩm màu, a-xít boric và natri borat (hàn the) trong thực phẩm. Trong từng bài về kỹ thuật xét
nghiệm xác định hóa chất có thể gây độc hại lần lượt đề cập tới: Phạm vi áp dụng, nguyên lý kỹ thuật, dụng cụ - trang bị - môi trường cần có, các bước kỹ thuật tiến hành, đọc và phân tích
kết quả. Một số câu hỏi tự lượng giá cuối mỗi bài giúp người học có thể tự ôn và đánh giá mức độ tiếp thu kiến thức của mình. Cuốn sách cho trình độ nâng cao gồm 14 bài giảng. Ngoài 7 bài đầu tiên có chủ đề và nội dung cơ bản tượng tự như có trong cuốn 1 cho trình độ cơ bản (có phần mở rộng và nâng cao), 7 bài còn lại trình bày về kỹ thuật xét nghiệm cho 7 nhóm/hóa chất có trong thực phẩm có thể gây độc hại là: Aflatoxin, Cyclamate, một số loại kháng sinh, một số hóa chất bảo vệ thực vật, hóa chất đồng, hóa chất kẽm, hóa chất chì và cadimi. Để phát hiện những loại hóa chất nêu trên, ngoài những tiếp cận thông thường kinh điển, cuốn sách đã đi sâu giới thiệu những kỹ thuật xét nghiệm hiện đại, có độ đặc hiệu cao. Ví dụ kỹ thuật sắc ký lỏng hiệu năng cao (phát hiện Aflatoxin, Cyclamate, kháng sinh); kỹ thuật sắc ký khí (phát hiện một số hóa chất bảo vệ thực vật); kỹ thuật quang phổ hấp thụ nguyên tử (phát hiện các hóa chất đồng, kẽm, chì, cadimi). Trong từng kỹ thuật nêu trên, những nội dung cơ bản đã được giới thiệu cụ thể: Nguyên lý kỹ thuật, phạm vi áp dụng, trang bị-hóa chất-dụng cụ-điều kiện làm việc; quy trình tiến hành; phân tích và đọc kết quả. Tại nhiều bài giảng đã chú ý sử dụng các sơ đồ, hình vẽ và hình ảnh trực quan để người dùng sách dễ hình dung và học tập hơn.
Tạp chí YHDP xin được giới thiệu bộ sách giá trị này tới đông đảo bạn đọc, các cán bộ đang công tác và giảng dạy tại các cơ sở đào tạo kỹ thuật y tế, các trung tâm thuộc hệ YTDP trên cả nước với hy vọng góp phần nâng cao hiệu năng sử dụng của bộ sách. Có thể tiếp cận bộ sách tại tủ sách của các cơ sở YTDP, các khoa Y tế công cộng/YHDP của các trường đại học y trên toàn quốc.
