1. Kết quả giám sát phát hiện thường xuyên năm 2013
Tính đến hết 30/11/2013, số lũy tích các trường hợp báo cáo hiện nhiễm HIV là 216.254 trường hợp, số bệnh nhân AIDS là 66.533 và đã có 68.977 trường hợp tử vong do AIDS. Riêng trong 11 tháng đầu năm 2013, cả nước xét nghiệm phát hiện mới 11.567 trường hợp nhiễm HIV, trong đó 5.493 bệnh nhân AIDS và 2.097 người tử vong do AIDS (biểu đồ 1). Tỷ lệ nhiễm HIV toàn quốc theo báo cáo giám sát là 248/100.000 dân. Điện Biên vẫn là tỉnh có tỷ lệ nhiễm HIV trên 100.000 dân cao nhất cả nước (1029), tiếp đến là Thành phố Hồ Chí Minh (682), thứ 3 là Thái Nguyên (632). So sánh tỷ lệ nhiễm HIV/100.000 dân theo khu vực thấy tỷ lệ tại miền Đông Nam Bộ cao nhất cả nước (408/100.000), tiếp đến là khu vực miền núi phía Bắc: 357/100.000 dân (biểu đồ 2)
Phân bố người nhiễm HIV theo giới: nam giới chiếm 67,5%, nữ giới chiếm 32,5%, không thay đổi so với cùng kỳ năm trước (biểu đồ 3). Theo dõi qua các năm tỷ lệ nhiễm HIV tăng dần trong nhóm nữ (biểu đồ 4)
Phân bố nhiễm HIV mới phát hiện trong năm 2013 chủ yếu vẫn tập trung ở nhóm tuổi từ 20-39, chiếm tới 79% tổng số người nhiễm. So sánh qua các năm, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm tuổi từ 30-39 có xu hướng tăng dần (biểu đồ 5).
Tỷ lệ người nhiễm HIV được phát hiện lây truyền qua đường tình dục ngày càng gia tăng trong khi lây truyền qua đường máu có xu hướng giảm. Trong năm 2013 số người lây truyền qua đường tình dục chiếm tỷ lệ cao nhất 45% tiếp đến số lây truyền qua đường máu chiếm 42,4%, tỷ lệ nhiễm HIV lây truyền từ mẹ sang con 2,4%, vẫn có 10,1% tỷ lệ người nhiễm HIV không rõ đường lây truyền.
2. Kết quả giám sát trọng điểm năm 2013
Hệ thống giám sát trọng điểm (GSTĐ) HIV được triển khai từ năm 1994 tại 10 tỉnh/thành phố. Hệ thống này đã được mở rộng, tới năm 2013 có 41 tỉnh/thành phố tham gia. Chương trình GSTĐ được thực hiện trên nhóm phụ nữ bán dâm (PNBD), người tiêm chích ma túy (TCMT), nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), bệnh nhân nam mắc STI, bệnh nhân lao, phụ nữ mang thai và thanh niên khám tuyển nghĩa vụ quân sự
.
2.1 Nhóm nghiện chích ma túy:
Chiều hướng nhiễm HIV trong nhóm NCMT giảm dần qua các năm. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam NCMT tại khu vực miền Bắc có xu hướng giảm dần qua các năm nhưng vẫn cao hơn so với tỷ lệ chung của toàn quốc.
2.2 Nhóm phụ nữ bán dâm
Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm phụ nữ bán dâm năm 2013 là 2,6% (giảm 0,1% so với năm 2012). Tỷ lệ này tại khu vực miền Bắc mặc dù có xu hướng giảm nhưng vẫn ở mức cao so với tỷ lệ chung của toàn quốc. Phân tích chiều hướng nhiễm HIV trong nhóm phụ nữ bán dâm qua các năm cho thấy tỷ lệ tăng lên nhanh chóng từ 0,6% năm 1994 lên 5,9% năm 2012. Trong giai đoạn 2002 đến 2010, tỷ lệ có sự biến động không ổn định, tuy nhiên trong 3 năm trở lại đây, tỷ lệ này có xu hướng giảm dần.
2.3 Nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới nam (MSM)
Kể từ năm 2011 nhóm MSM chính thức được đưa vào là một trong những nhóm giám sát trọng điểm HIV hàng năm và được triển khai tại 9 tỉnh/thành phố tập trung nhiều MSM đang cư trú trên địa bàn bao gồm các tỉnh/thành phố: Hà Nội, Hải Dương, Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP. Hồ Chí Minh, An Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng và Kiên Giang.
Năm 2013 thực hiện giám sát trọng điểm nhóm MSM ở 16 tỉnh, kết quả cho thấy tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM là 3,3% (cao hơn so với năm 2012).
3. Nhận xét chung về tình hình dịch HIV/AIDS
- Hình thái lây truyền HIV qua đường tình dục tiếp tục có xu hướng ngày càng tăng dần. Người nhiễm HIV nhóm tuổi từ 30-39 chiếm tỷ lệ cao nhất. Tỷ lệ nhiễm HIV được phát hiện ở nữ giới tiếp tục gia tăng trong những năm gần đây.
- Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy và phụ nữ bán dâm đang giảm dần. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới có xu hướng tăng nhẹ.
- Hình thái lây nhiễm HIV ở Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn dịch tập trung: tỷ lệ cao trong các nhóm NCMT, PNBD và MSM. Tỷ lệ thấp ở các nhóm PNMT và thanh niên khám tuyển NVQS. Có sự khác biệt về hình thái lây nhiễm HIV giữa các khu vực địa lý dân cư: tại khu vực Tây Bắc dịch tập trung chủ yếu trong nhóm NCMT, tại khu vực miền Tây Nam Bộ lây nhiễm HIV chủ yếu qua đường tình dục.
- Nhận định về hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV qua một số nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm NCMT chủ yếu do hành vi dùng chung BKT và không sử dụng BCS thường xuyên với PNBD, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm PNBD có TCMT cao hơn nhiều so với PNBD không TCMT. Đối với nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới lây nhiễm HIV chủ yếu qua bán dâm không an toàn và TCMT
